O sytuacji osób transpłciowych w Polsce - “MY, TRANS” Piotr Jacoń
Piotr Jacoń - “My, Trans”
Długo zbierałam się do napisania tego artykułu po przeczytaniu książki „My, trans” w zaledwie jeden dzień. Zastanawiałam się czy w ogóle na ten temat pisać, bo to nie jest moje doświadczenie, ale po wysłuchaniu rozmowy Piotra Jaconia i Magdy Mołek (na kanale „W moim stylu”) oraz Piotra i Renaty Kim (w podcaście „Codziennie Coming Out”) pomyslałam, że jest to potrzebne i teraz jest do tego dobry moment. Moment, gdy otwiera się w przestrzeni publicznej miejsce i chęci by dowiedzieć się więcej. Bo niewiedza buduje mury i karmi uprzedzenia, a edukacja jest szansą dla wielu na życie bez wstydu i strachu.
Czy wiecie, że tylko 25% matek i 15% ojców akceptuje transpłciowość swoich dzieci?
To oznacza, że aż 75% - 85% dzieci, które zdecydowało się powiedzieć rodzicom o swojej niezgodności płciowej są nieakceptowane przez swoje matki i/lub ojców.
Osoby transpłciowe są grupą najbardziej narażoną na samobójstwa - w Polsce dotyczy to prawie 70% z nich (za Piotr Jacoń „My, trans” ; źródło: Fundacja Trans-Fuzja).
Niewiedza otoczenia z zakresu transpłciowości pokrywa się czasem z niewiedzą samych osób transpłciowych, które jako dzieci doświadczają niezgodności płciowej. Nie wiedzą dlaczego się tak czują. Skąd mają czerpać wiedzę? Nie wiedzą czym różni się tożsamość płciowa od orientacji seksualnej. Szukają odpowiedzi na to „kim jestem” i niejednokrotnie jej nie znajdują.
Co znajdziecie w książce?
Drugiego człowieka. Osoby, które wiele różni, ale łączy doświadczenie transpłciowości. To nie jest zbiór suchych definicji i faktów. To poruszające historie bohaterów książki (tak ich nazwa autor i myślę, że to nie przesadzone), które_rzy dzielą się swoim doświadczeniem.
Wywiadów udzielają osoby transpłciowe w różnym wieku, rodzice osób transpłciowych, ale też osoby wspierające w procesie afirmacji płci: adwokatka i psycholożka. Moim osobistym zaskoczeniem był wywiad z księdzem.
To przejmująca książka o historiach osób transpłciowych, ich rodzin i osób wspierających. To zapis szczerych do bólu rozmów, dzielenia się swoim doświadczeniem, swoimi emocjami, bólem i drogą jaką trzeba przejść by w końcu być sobą. To publikacja opowiadająca z czym wiąże się transpłciowość, szczególnie w Polsce. Oddawanie głosu osobom wykluczonym jest robieniem miejsca dla nich w przestrzeni publicznej, którego do tej pory brakowało.
Biorąc pod uwagę, że żyjemy w kulturze wstydu i strachu, takie pozycje, które rzucają światło na to, co dla wielu osób jest nieznane jest krokiem w kierunku zmniejszenia uprzedzeń. Wierzę, że edukacja to jedna z potężnych opcji do zmniejszania wykluczenia. I autor tej książki robi to dobrze. Oddaje głos właścicielom tych doświadczeń.
Dla kogo jest to książka?
Dla wszystkich, dla każdej osoby. Nie skłamię jednak jeśli powiem, że dużą wartość wniesie dla osób, których bliska osoba jest transpłciowa, a które nie mają wiedzy z tego zakresu. Na pewno będę ją polecać rodzicom osób transpłciowych, bo w wielu miejscach otwiera oczy i pomaga zrozumieć. W pamięci utkwiło mi zdanie, na które trafiłam już w kilku miejscach „lepiej mieć żywą córkę niż martwego syna”.
Czy jest miejsce na emocje i uczucia rodzica?
W książce możecie też znaleźć perspektywę rodziców. I tych wspierających, i tych mniej. Ale nawet dla tych osób, które akceptują, wspierają i są blisko, to doświadczenie może wiązać się z poczuciem straty, żałoby po synu lub córce, po swoim wyobrażeniu i marzeniach. Chcąc wspierać swoje dziecko może dojść do tłumienia swoich emocji nie pozwalając sobie na ich przeżycie i zaopiekowanie. Jeśli jesteś osobą bliską osobie transpłciowej pamiętaj, że Twoje emocje i uczucia są uprawnione. Możesz o nich nie mówić osobie transpłciowej by jej nie ranić, ale poszukaj dla siebie przestrzeni na przeżycie i uzewnętrznienie tego czym to doświadczenie jest dla Ciebie. Można znaleźć grupy wsparcia online dla rodziców i bliskich osób transpłciowych by móc też zaopiekować się sobą. Pomocna może być psychoterapia lub konsultacje psychologiczne by poradzić sobie z własnymi przeżyciami (tj. strata, życie w lęku o dziecko, żałoba po planach i marzeniach o swoim dziecku i inne). Wierzę, że gdy zaopiekujemy się sobą możemy jeszcze lepiej wspierać osoby transpłciowe.
Pomoc specjalistyczna - psychoterapia, pomoc psychologiczna, psychiatria
Wiele wątków w tej książce wywołało u mnie smutek i niejednokrotnie złość, że tak wygląda rzeczywistość osób transpłciowych w Polsce. To co dotknęło mnie osobiście i zawodowo to doświadczenia rodziców osób transpłciowych i samych osób transpłciowych w kontakcie ze specjalistami_tkami z zakresu zdrowia psychicznego (psychiatria_rka, psycholog/psycholożka, psychoterapeuta_tka).
W badaniu na temat sytuacji społecznej osób LGBTA w Polsce w latach 2019-2020 ten wątek również się pojawił, a wyniki są zatrważające: 83% lekarzy i 51% psychologów udzielających osobom wsparcia wiedziało o transpłciowości bardzo mało lub nic.
W jednym z wywiadów Piotr Jacoń mówi o tym jak przykre jest to że specjaliści_tki nie mają niezbędnej wiedzy. Ale czasem najtrudniej pojąć i zaakceptować to, że braki w wiedzy mają osoby, które definiują się jako osoby specjalizujące się w tym zakresie. Dla mnie to nie do przyjęcia. Nie mam doświadczenia w pracy z osobami doświadczającymi zaburzeń odżywiania i jeśli taka osoba trafia do mojego gabinetu to ją kieruję do innego_ej specjalisty_tki. Nasza niewiedza może wyrządzić ogromną krzywdę i naszą odpowiedzialnością jest uzupełnianie braków w wiedzy, a tam gdzie to konieczne - skierowanie do innej osoby, która specjalizuje się w danym obszarze. A już sugerowanie, że tożsamość płciową lub orientację seksualną się leczy jest niedopuszczalne. Niestety, takie sytuacje wciąż mają miejsce - co piątej osobie homoseksualnej zasugerowano możliwość „wyleczenia” orientacji (informacja na podstawie badania na temat sytuacji społecznej osób LGBTA w latach 2019-2020).
Czy jest coś co możemy zrobić?
Uniwersalna rada dla wszystkich w ramach rozmów o transpłciowości, którą dzieli się Piotr Jacoń to SŁUCHAĆ.
Tą radą kończę i polecam przeczytanie “My, trans” Piotra Jacoń.
Ważne definicje:
Osoba transpłciowa - osoba, która odczuwa niezgodność między płcią nadaną przy urodzeniu a odczuwaną
Osoba niebinarna - osoba, która nie utożsamia się wyłącznie z jedną płcią (tylko K lub tylko M)
Osoba cispłciowa - osoba, która odczuwa zgodność między płcią nadaną przy urodzeniu a utożsamianą
Tożsamość płciowa - poczucie płci danej osoby (za: Fundacja Trans-Fuzja)
Passing - poczucie bycia traktowanym_ą przez otoczenie zgodnie z płcią utożsamianą
Dysforia płciowa - emocje, które są reakcją na niezgodność między tożsamością płciową a cechami płciowymi (za: Dominik Haak; www).
Korekta płci / afirmacja płci / tranzycja - wielowątkowy proces uzgadniania płci (aspekty: medyczne, społeczne, prawne)
Dead name - poprzednie imię, którego absolutnie nie używamy (ani w kontakcie z tą osobą ani poza) jeśli wiemy, że osoba używa innego imienia
Skala doświadczeń:
U 55% osób LGBTA występują myśli samobójcze. Wsród młodzieży aż 74%
53% osób LGBTA doświadczyło przestępstwa z nienawiści
83% lekarzy i 51% psychologów udzielających osobom wsparcia wiedziało o transpłciowości bardzo mało lub nic.
Co piątej osobie homoseksualnej zasugerowano możliwość „wyleczenia” orientacji.
57% osób transpłciowych nie skorzystało z toalety publicznej mimo potrzeby
39% piło mniej płynów, aby uniknąć korzystania z toalety
Za: Stonewall
Źródła
My, trans” Piotr Jacoń
Fundacja Trans-Fuzja
Raport „Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2019-2020” na podstawie badania 23 000 osób przeprowadzone przez Centrum Badań nad Uprzedzeniami Uw na zlecenie Fundacji Kampania Przeciwhomofobii oraz Fundacji Lambda Warszawa
„Jak mówić o LGBT”
