Stres mniejszościowy
Każdy_a z nas doświadcza w swoim życiu stresu i jego skutków. Osoby LGBT są narażone na dodatkowy stresor - zjawisko stresu mniejszościowego.
Czym jest stres mniejszościowy?
To doświadczenie chronicznego napięcia psychicznego, które powodowane jest zarówno doświadczeniami zewnętrznymi tj. wykluczenie, dyskryminacja, stygmatyzacja, agresja, przemoc czy mikroagresja*, ale również procesami wewnętrznymi tj. napięcie wynikające z życia w ukryciu, uwewnętrznione uprzedzenia (zinternalizowana homofobia, transfobia) czy oczekiwanie wykluczenia i odrzucenia. Stresu mniejszościowego można doświadczać również z powodu różnic w zakresie wartości, potrzeb w stosunku do większości czy uczestnictwa w życiu społecznym (np. z powodu niedostosowania do potrzeb grupy mniejszościowej).
Stres mniejszościowy dotyka osób, które należą do grup mniejszościowych, stygmatyzowanych.
Najbardziej rozpowszechnioną definicją stresu mniejszościowego jest definicja Meyera (Meyer, 2003b). Według autora stres mniejszościowy ma 3 podstawowe cechy:
unikatowość - dotyczy wyłącznie grup mniejszościowych, stygmatyzowanych
chroniczność - nie dotyczy jednorazowego wydarzenia, a stałego doświadczenia, które jest wynikiem stereotypów i przekonań wobec grupy
społeczne uwarunkowanie - ta cecha mówi nam o tym, że stres mniejszościowy nie jest wyłącznie wynikiem indywidualnego doświadczenia, konkretnej sytuacji, jest za to związany ze społecznymi i kulturowymi strukturami, procesami czy instytucjami.
Wpływ stresu mniejszościowego na zdrowie psychiczne:
Doświadczanie stresu mniejszościowego, indywidualne doświadczenia i sposoby radzenia sobie z trudnościami, mogą skutkować pogorszeniem zdrowia psychicznego osób z grup mniejszościowych. Mogą prowadzić do zaburzeń obrazu siebie, ale wpływać też na ryzyko powstawania zaburzeń psychicznych.
Stres mniejszościowy może wpływać na (za: Sytuacja społeczna osób LGBT w Polsce. Raport za lata 2019-2020):
wzrost ryzyka zachorowania na depresję
obniżenie zadowolenia z życia
obniżenie samooceny
nasilenie myśli samobójczych
Czynniki zmniejszające negatywny wpływ stresu mniejszościowego:
Nie jest tak, że doświadczanie stresu mniejszościowego na każdą osobę wpływa jednakowo. Mamy swoje indywidualne doświadczenia, różnice indywidualne, historię czy sposoby radzenia sobie.
Jest kilka czynników, które mogą zmniejszyć negatywny wpływ stresu mniejszościowego (na podstawie Meyer, 2003b oraz Sytuacja społeczna osób LGBT w Polsce. Raport za lata 2019-2020) :
wsparcie społeczne - np. czy dana osoba ma na kogo liczyć, czy spotyka się ze zrozumieniem, czy w razie potrzeby ma kogo poprosić o pomoc i ją otrzymać, czy osoby z otoczenia respektują jej_jego zaimki
skuteczne strategie radzenia sobie ze stresem - np. zwracanie się o pomoc i radę do innych osób, mobilizacja, przekierowywanie uwagi na rzeczy poprawiające nastrój, modlitwa
identyfikacja z grupą
*Wspomniałam wyżej o mikroagresji, ale nie każda osoba zna i rozumie to zagadnienie. Poniżej krótkie wyjaśnienie.
Mikroagresja to forma dyskryminacji, która charakteryzuje się tym, że przyjmuje subtelną i ledwie zauważalną formę. Co więcej, osoba która ją stosuje często jest tego nieświadoma, robi to nieintencjonalnie. Bywa wynikiem głęboko wdrukowanych uprzedzeń.
Mikroagresja może przybierać trzy formy:
mikronapaści - werbalnej lub niewerbalnej
mikrozniewagi
mikrounieważnienia
“Doświadczanie stygmatyzacji jest zatem życiem w chronicznym stresie, w ciągłej czujności na sygnały mogące zwiastować odrzucenie lub przemoc, w ciągłych zmaganiach o utrzymanie poczucia własnej wartości.” (G. Iniewicz)
Na podstawie:
Stres mniejszościowy u osób biseksualnych i homoseksualnych. W poszukiwaniu czynników ryzyka i czynników chroniących, WUJ, 2015
Sytuacja społeczna osób LGBT w Polsce. Raport za lata 2019-2020
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego w sprawie sytuacji społecznej, zdrowotnej i prawnej osób transpłciowych
